Schadelijke dieren
Dit is niet mijn favoriete onderwerp, en wel om een heel goede reden: wie wil er nu de brenger zijn van slecht nieuws. Langs de andere kant: ik vind het mijn taak om oplossingen aan te bieden als een probleem zich voordoet.
De Hosta Mill heeft de laatste jaren een invasie moeten verduren van slakken, grote dikke huisjesslakken die een plant op één nacht kunnen herleiden van een prachtechtexemplaar tot een gatenkaas. De informatie over slakken kan ik jullie geven uit eerste hand. Voor de overige plagen ben ik - gelukkig maar - aangewezen op de ervaringen en informatie van anderen.
Slakken
Waarom hebben slakken een voorkeur voor hosta's ?
Tot voor kort begon deze paragraaf zo:
"In vele artikelen worden huisjesslakken en naaktslakken over dezelfde kam geschoren, maar blijkbaar doen huisjesslakken relatief weinig schade."
Wat kan een mens zich vergissen: de laatste jaren wordt de grootste schade in mijn collectie veroorzaakt door wijngaardslakken. Hieronder zie je een voorbeeld van slakkenvraat aan Hosta 'Eos'.
Schade door (segrijn)slakken bij H. 'Eos'
Hosta's en slakken, het is hoe dan ook een minder geslaagd huwelijk: slakken maken grote gaten in je prachtige hosta's, die daarna niet meer om aan te zien zijn, en als de omstandigheden optimaal, dan kunnen ze een complete plant op een nacht ruïneren. De planten zijn dan wel niet verloren, maar het zal op zijn minst een paar weken duren vooraleer ze weer een gezonde bladerkroon hebben, en ze kunnen teruglopen in grootte.
Waarom hebben slakken de neiging om vooral hosta's aan te vallen ? Volgens mij is de hoofdreden hiervoor eerder toevallig: hosta's en naaktslakken verkiezen beide dezelfde schaduwrijke, koele, vochtige omstandigheden. En slakken vinden het relatief zachte blad van de meeste hosta's lekker.
Als hostaverzamelaar zal je voortdurend moeten blijven vechten tegen deze plaag, een strijd zonder genade, of anders zal je uiteindelijk een bittere nederlaag lijden: er zijn liefhebbers die ermee gestopt zijn omdat de slakken gewonnen hebben. Hoe groter je collectie wordt, hoe intenser de strijd. En maak je niet de illusie dat je uiteindelijk de eindoverwinning kan behalen. Maar op zijn minst kan je de meeste veldslagen winnen, en zo de slijmerige vijand onder controle houden.
De mythe van de "slakbestendige" hosta
Geen enkele hosta is slakbestendig, en volgens mij zal er ook nooit een zijn. Maar sommige zijn gemakkelijker te verteren dan andere, hosta's met dunne substantie met name zijn gewaardeerd slakkenvoer.
Wat je moet weten over slakken
- Ze houden van vochtige plaatsen;
- ze voeden zich vooral 's nachts of overdag wanneer de omgeving voldoende vochtig is;
- ze verkiezen tere jonge scheuten, zaailingen, planten met dunne bladeren;
- ze maken een slijmspoor dat zijzelf en andere gebruiken om terug te keren naar de voedselbron;
- naaktslakken brengen de winter onder de grond door; huisjesslakken vind je ook terug tussen afgevallen bladeren, takkenbossen, kortom elke schuilplaats die in de winter niet al te droog is en relatief geïsoleerd;
Overwinterende segrijnslakken
- ze kunnen jaren leven;
- de eieren zijn doorschijnend geel of wit en worden gelegd in
clusters van +20 stuks;
- je kan de eieren tegenkomen in vochtige grond, onder stenen en potten, ...;
- de eieren kunnen jaren nadat ze gelegd werden nog uitkomen.
Manieren om slakken te bestrijden
Er zijn erg veel manieren om slakken te bestrijden. Deze werden onderverdeeld in vijf categorieën. Omdat er niet één techniek is die 100 % succes garandeert, raad ik je aan om meerdere technieken uit te testen en te combineren, en om steeds alert te blijven voor aanvallen van naaktslakken.
- Schuilplaatsen van slakken elimineren en slakkeneters aantrekken
- Vallen en lokmiddelen
- Chemische oorlogsvoering
- Biologische oorlogsvoering
- Fysische hindernissen
Schuilplaatsen van slakken elimineren en slakkeneters aantrekken
- Verwijder al voor de winter dode bladeren, takken, kortom alles wat een schuilplaats kan bieden;
- Een grote lenteschoonmaak zal een aantal overwinterende slakken en eieren vernietigen. Met een cultivator de bovenste grondlaag zuiver maken is de beste manier;
- Houd het gedeelte waar de hosta's groeien in het bijzonder, en de tuin in het algemeen, altijd onkruidvrij. Wanneer je de grond bewerkt om onkruid te verwijderen, vernietig je niet alleen de schuilplaatsen van de slakken, maar het brengt ze ook aan het oppervlak, waar slakkenetende dieren ze voor je verwijderen;
- Probeer zoveel mogelijk de schuilplaatsen waar de slakken zich overdag ophouden, te vernietigen: slakken, vooral naaktslakken, houden van koele, vochtige plaatsen: onder stenen, in en onder houtstapels, ... Verwijder alle schuilplaatsen in de buurt van je hosta's en zoveel je maar kan in de rest van de tuin.
- Er zou zich geen afstervend materiaal op of rond je tuinbedden mogen bevinden. Ruim alle rommel regelmatig op. Plaats de composthoop ergens ver weg van de hosta's.
- Plaats je planten niet te dicht opeen. Niet alleen creëer je anders ideale schuilplaatsen voor naaktslakken, maar ook andere mogelijke infecties zullen zich gemakkelijker verspreiden.
- Vermijd water geven in de late namiddag of de avond. Het grondoppervlak zal droger zijn, en dus minder slakvriendelijk.
- Voorzie schuilplaatsen voor padden, egels en vogels, die slakken en hun eieren eten.
- Ook kippen eten graag een naaktslakje.
- Als je dichte bodembedekkers gebruikt, houd er dan rekening mee dat dit ideale schuilplaatsen zijn voor slakken; je hoeft ze niet te verwijderen, maar weet wel dat je hier extra zal moeten bestrijden.
Vallen
- Een van de beste manieren om slakken te bestrijden, die je eveneens
een goed idee geeft van de ernst van de plaag: ga 's avonds/ 's
nachts/'s morgens of na een fikse regenbui buiten en vang zoveel
mogelijk van de kleine vreetmachines als je kan. Draag
keukenhandschoenen. Ook eetstokjes of houten barbecueprikkers
kunnen van pas komen. Slijm aan je handen verwijder je gemakkelijk
met wat azijn.
Ik hoorde al verhalen van mensen die een echte boekhouding bijhouden over het aantal gevangen slakken; de aantallen kunnen hallucinant oplopen. Zelf kwam ik in het voorjaar van 2010 op ongeveer 750 wijngaardslakken op een week, op een bed van ongeveer 12 m2 met bodembedekker. OP een maand regelmatig "plukken" kwam ik tot 4000 à 5000 segrijnslakken in alle maten en gewichten. - Biervallen: graaf potjes, zoals botervlootjes in de grond (de rand moet een 2,5 cm boven het oppervlak uitsteken en vul deze met bier. Sommige naaktslakken zijn er verzot op en verdrinken. Ververs regelmatig. Bij sommige mensen geeft dit zeer goede resultaten, bij andere weinig of geen.
- Hetzelfde systeem werkt ook met druivensap. Blijkbaar zijn ze hier echt verzot op.
- Vele verschillende lokmiddelen werden al uitgeprobeerd (naast bier en druivensap bijvoorbeeld ook oplossingen van gist en honing, ...). Experimenteer en ontdek wat het best werkt voor jou.
- Bouw zelf een schuilplaats voor slakken met een vlak stuk steen, hout of iets anders dat je bij de hand hebt, en maak hieronder een voeder- en schuilplaats. Verzamel de slakken elke dag.
Chemische oorlogsvoering
- De bodem doorweken met verdunde ammoniak (10 delen water, 1 deel ammoniak) zal een groot aantal naaktslakken en hun eieren vernietigen; het schaadt de planten niet, het is goedkoop en het werkt zelfs als stikstofbron; deze techniek pas je best in het voorjaar toe, vooraleer de hosta's beginnen uit te lopen.
- Dit is volgens mij één van de de meest efficiënte methodes: idem als hierboven, maar dan vernevelen op de planten in blad. Je moet hiervoor wel 's nachts naar buiten, wanneer de slakken het meest actief zijn. Elke slak die geraakt wordt, sterft ogenblikkelijk. De lichte schade die soms ontstaat op (reeds beschadigde) bladeren weegt niet op tegen de grote schade die slakken op korte tijd kunnen veroorzaken. De schade aan bladeren blijft beperkt tot de waslaag die vroeger dan normaal verdwijnt.
- Vervang de ammoniak door borax. Persoonlijk ben ik geen voorstander van deze methode, omdat de boraxzouten, wanneer ze te vaak worden toegediend, je bodem zullen vergiftigen. Als je deze methode toch wil uitproberen, beperk je dan tot een sproeibeurt per jaar.
- Heldhaftige, eindeloze discussies zijn uitgevochten om te
bewijzen dat slakkenkorrels wel of niet giftig zijn en schadelijk
voor wilde dieren. Ik heb niet de behoefte om proefondervindelijk
vast te stellen of honden, vogels of egels schade ondervinden door
het eten van slakkenkorrels, maar ze werken, dus wil ik er ook niet
aan verzaken, maar ze wel gebruiken op een veilige manier.
Begin met slakkenkorrels in het voorjaar, vooraleer je zelf de eerste slakken ziet. Strooi overal, maar zéér spaarzaam: enkele korrels per m3 volstaan. Herhaal dit minstens één keer, bij voorkeur twee keer per week. Strooi niet als je regen verwacht; de droge korrels zijn het meest effectief; regen spoelt ze weg en lost ze op.
De veiligste manier om de korrels te verspreiden is een schuilplaats te bouwen die enkel bereikbaar is voor slakken. Ik gebruik een oude dakpan die bijna plat op de grond ligt, waaronder ik enkele korrels strooi. Op die manier worden andere dieren weggehouden, en de korrels blijven droog en actief.
Commerciële slakkenlokmiddelen bevatten metaldehyde, wat slakken dehydrateert, of ijzerfosfaat, dat ervoor zorgt dat de slakken stoppen met eten en sterven. Metaldehyde is het spul dat giftig kan zijn voor dieren en dat je dan ook met de nodige omzichtigheid moet gebruiken.
Begin erg vroeg in het voorjaar en gebruik zo weinig mogelijk korrels; blijf strooien gedurende het hele groeiseizoen. -
IJzerfosfaat wordt gebruikt in slakkenkorrels, maar je kan het ook gebruiken om een besmet gebied te gieten. Los twee eetlepels op per liter water en sproei het stuk van je tuin dat je wil schoonmaken.
- Als laatste, maar zeker niet te versmaden: cafeïne. Gooi je koffiegruis niet weg. Strooi het rond en tussen je hosta's, het zal de slakken weghouden. Overgebleven koffie kan je sproeien en deze zal de slakken doden. Je kan zelfs overwegen om goedkope gemalen koffie tussen je planten te strooien, omdat deze meer effect heeft dan het spul dat al gebruikt is. En het is absoluut veilig.
Biologische oorlogsvoering
-
Phasmarhabditas hermaphrodita is een nematode (aaltje) die effectief is tegen
naaktslakken, en blijkbaar ook tegen segrijnslakken. Google op het web voor een leverancier/productnaam
(bv. Nemaslug). Ze
worden op de boden gesproeid en infecteren de slakken die ze er vinden.
Deze sterven en worden vaak opgegeten door soortgenoten, die
op hun beurt het loodje leggen. Pas wanneer er onvoldoende
voedsel is, zullen de aaltjes verdwijnen.
Kan erg effectief zijn, op voorwaarde dat je de richtlijnen van de producent nauwgezet volgt. Nadeel is wel dat alle slakken gedood worden, terwijl er slechts een beperkt aantal soorten is dat zich vergrijpt aan planten. Meestal wordt vermeld dat ze naaktslakken doden, terwijl blijkbaar ook huisjesslakken, zoals de gruwelijke segrijnslak, worden bestreden.
Nieuw: momenteel wordt gewerkt aan een nieuwe manier om de aaltjes meer doelgericht te verspreiden, aan de voet van een plant. Op die manier kunnen ze effectiever ingezet worden tegen bovengronds levende slakken, met name huisjesslakken. -
Een aftreksel van bijvoet (Artemisia) is een eerder sterk
'biologisch' insecticide. Wanneer je het over de bodem giet, doodt
het de slakken die er een ondergrondse schuilplaats hebben gevonden.
Recept:
Laat een kopje gesnipperde Artemisia weken in een liter warm water gedurende minimaal 24 uur.
Zeef tot je een heldere oplossing krijgt.
Voeg 1 eetlepel vloeibare zeep toe.
Los 2,4 dl van deze vloeistof op in 1 l water. -
Plant geurende planten en kruiden tussen en rond je hosta's. Naaktslakken hebben er een hekel aan en zullen het gebied (hopelijk) mijden.
Hindernissen
- Naaktslakken en huisjesslakken hebben een bloedhekel aan koper. Een koperen ring (2,5 cm breed) om de buitenkant van je pot zal alle slakken, behalve een enkele uitzonderlijk moedige, afschrikken.
- Alles wat droog en/of scherp is en gebruikt kan worden als een mulchlaag zal de slijmerige aanvallers afschrikken: geplatte eierschalen, steenslag, grof gemalen schors, zagemeel. Het zal de slakken uitdrogen of verwonden, waardoor ze sterven. Persoonlijk zou ik van deze techniek niet teveel heil verwachten: het is bekend dat slakken over een scheermes kunnen kruipen zonder zich te verwonden.
- Diatomee-aarde is een natuurlijk product met kleine scherpe randjes, dat de boosdoeners verwondt bij aanraking, waardoor ze uitdrogen en sterven. Ik zou het gebruik niet aanbevelen, omdat het ongezond is om in te ademen en omdat het vele andere, nuttige bodembewoners doodt. Het verliest ook zijn werking wanneer het vochtig wordt.
Knaagdieren
Schade door knaagdieren
Alhoewel ook andere knaagdieren, zoals konijnen, heel zelden schade toebrengen aan hosta's, ligt de voornaamste bedreiging bij woelmuizen.
Woelmuizen
Woelmuizen richten een hoop schade aan in tuinen, maar krijgen slechts zelden de schuld. Omdat woelmuizen experts zijn in het onzichtbaar blijven, geven we de schuld aan muizen en mollen voor de schade die zij aanrichten.De meeste woelmuizen zijn bruin of grijs, iets groter dan een muis. Met hun grote ogen, kleine oren, stompe snuit, korte pootjes en korte staart zijn ze goed aangepast aan een ondergrondse levenswijze. Vooral de laatste kenmerken maken het erg makkelijk om ze te onderscheiden van muizen. Ze verkiezen een ondergronds leven, waar ze een uitgebreid gangenstelsel bouwen, met een netwerk van pijpen net onder het oppervlak, waarbij ze vaak kleine hoopjes grond maken. Oppervlakkig gezien kan dit enigszins lijken op het werk van een mol, maar dan op een kleinere schaal. Verschillende volwassen exemplaren en jongen kunnen samenleven in één tunnelsysteem
Naar goede knaagdierentraditie planten woelmuizen
zich erg snel voort. Ze kunnen tot vier nesten per
jaar voortbrengen, met tot zeven jongen per nest. De
populaties pieken elke twee tot drie jaar, afhankelijk
van de hoeveelheid beschikbaar voedsel, het klimaat en
andere stressfactoren.
Woelmuizen zijn dag en nacht actief, het gehele jaar
door.
Hoe weet je of je woelmuizen hebt ?
Als de winter voorbij is en de sneeuw verdwenen, kan je het systeem van pijpen aan het oppervlak gemakkelijk zien. Vaak zijn het zelfs geen ondergrondse pijpen, maar tunneltjes uit snippers van onkruid en grassen. Ook kleinere planten die in een gat verdwijnen en grotere planten die na de winter veel kleiner terugkomen, duiden op de aanwezigheid van woelmuizen, want gedurende de winter zijn ze aangewezen op wortels als voedselbron. Omdat alles tijdens de winter gebeurt, als er weinig of geen menselijke controle is in de tuin, kunnen ze hun destructieve werk vaak weken achtereen voortzetten, en zo volledige hostabedden vernietigen
In de lente doen ze zich tegoed aan jonge scheuten en bladeren.
Hoe bestrijd je woelmuizen ?
Woelmuizen volledig uitroeien is bijna onmogelijk. Als je er
toch in zou slagen om de volledige populatie in je tuin uit te
schakelen, dan zal de vrijgekomen ruimte snel ingenomen worden door
inwijkelingen uit omliggende gebieden.
Het doel is dan ook om de woelmuizenpopulatie onder
controle te houden, en dan vooral de periodieke pieken in aantallen.
Een woelmuis-onvriendelijke omgeving creëren.
Zoals bij naaktslakken is het belangrijk om je tuin vrij van onkruiden te houden. Wanneer je grassen en onkruid verwijdert, neem je de woelmuizen hun beschermlaag af.Steenslag door de toplaag mengen zal de meeste woelmuizen ertoe aanzetten dat deel van de tuin te verlaten, omdat ze een hekel hebben aan de scherpe randjes van de steentjes.
Gif
Je kan rattengif gebruiken om woelmuizen te verdelgen. Als je de pijpen aan het oppervlak kan zien, plaats je het lokmiddel daarin, anders verspreid je het doorheen het besmette gebied. Draag er zorg voor dat het lokmiddel bedekt is, want woelmuizen verkiezen het donker. Herhaal het hele proces exact twee weken later.
Vallen
Een andere manier is muizenvallen aan te brengen in de pijpen. Lokaas is niet nodig. Plaats gewoon twee vallen in de pijp, met de echte vallen (het gedeelte waar je normaliter het lokaas aanbrengt) van elkaar weggericht
Bladnematoden
Over bladnematoden
De laatste jaren zijn bladnematoden (Aphelenchoides spp.) uitgegroeid tot een ernstig probleem voor hostaliefhebbers en -kwekers in Noord Amerika. Ik beschik niet over gegevens over de situatie in in Europa, maar een beduidend aantal hosta's steekt elk jaar de Atlantische Oceaan over, wat mij doet geloven dat het enkel een kwestie van tijd is vooraleer het probleem ook hier in alle hevigheid zal opduiken.
Bladnematoden zijn zeer kleine wormpjes, die zich voeden met bladweefsel, bloemen en knoppen. Bij hosta's veroorzaken ze de bruinverkleuring van delen van het bladweefsel tussen twee nerven. En, ofschoon het niet dodelijk is voor de gastplant, zorgt dit er wel voor dat de plant er lelijk gaat uitzien en dat de groeikracht aangetast wordt.
Een nematodenplaag is erg besmettelijk; de besmetting wordt overgebracht van plant naar plant via water in de vorm van regen, dauw, sprinklers, vochtig gereedschap, ...
Belangrijk om nooit uit het oog te verliezen: niet alleen hosta's maar een groot aantal andere tuinplanten kunnen besmet zijn, zelfs sommige onkruiden. Het kan zelfs een goed idee zijn om sommige van deze planten, zoals bijvoorbeeld Salomonszegel, aan te planten als een indicatorplant, omdat deze veel sneller tekenen van een infectie zullen vertonen dan hosta's.
Hoe weet je of je bladnematoden hebt?
De schade bij hosta's wordt pas zichtbaar eind augustus. Als je een nematodenbesmetting vermoedt bij een plant, dan is er een simpele manier om dit te testen. Neem kleine stukjes bladweefsel en plaats deze in een (glazen) potje. Voeg water toe tot de stukjes net onder zijn. De volgende dag kan je met een sterke lamp en een 10 x vergrootglas de kleine wormpjes in het water zien.
Methodes om bladnematoden onder controle te houden
Creëer een omgeving die nematode-onvriendelijk is
- Houd het gedeelte van je tuin waar de hosta's groeien volledig vrij van onkruid en afval. Alle afgestorven plantenweefsel en onkruiden van geïnfecteerde plaatsen moet vernietigd worden, en zeker NIET gecomposteerd.
- Hoop op een koude winter, want dan wordt de nematodenbevolking gedecimeerd (maar NIET uitgeroeid).
- Houd het bladerdek zo droog mogelijk. Vermijd water geven over de kop.
- Zorg ervoor dat de bodem rijk is aan organisch materiaal. Op die manier creëer je een bodem met een zeer rijk bodemleven, waarin de bladnematoden veel meer af te rekenen hebben met concurrerende organismen, en zich veel minder snel en ver kunnen verspreiden.
Onderneem actie om de verspreiding van een besmetting te voorkomen
- Alle geïnfecteerde planten moeten geïsoleerd worden.
- Het is best om het volledige bladerdek van zwaar aangetaste planten te verwijderen.
- Behandel besmette planten meermaals met de warm water behandeling gedurende het groeiseizoen.
- Warm water behandeling:
- Graaf de besmette plant uit, verwijder alle aarde, verwijder alle bladeren.
- Week de planten in warm water gedurende 15 minuten.
- Plaats de planten nadien terug in isolatie, apart van gezonde planten en onbehandelde besmette planten.
- Wanneer je hosta's deelt, verpot, verplant of om gelijk welke
andere reden hanteert, neem dan alle mogelijke voorzorgsmaatregelen:
- Vermijd het manipuleren van planten wanneer ze nat zijn;
- Steriliseer je werktuigen tussen twee planten in;
- Werk met propere aarde op een proper oppervlak.
Chemische bestrijding
- Pesticiden om nematodeninfecties te bestrijden zijn niet beschikbaar voor de gewone tuinier.
-
Bladnematoden kunnen behandeld worden met Insecticidezeep en ZeroTol
(BioSafe Systems). Dit reduceert het aantal A. fragariae in
bladeren en bodem met 70% na 45 dagen. Insecticidezeep wordt door
vele tuinliefhebbers gebruikt om insecten zoals aphids en
spintmijten onder controle te houden. ZeroTol is een fungicide dat
gebruikt wordt om plantenkassen te desinfecteren. Het actieve
element is waterstofdioxide. Het grootste nadeel is dat het giftig
is voor vogels, vissen, bijen en andere nuttige insecten.
Als je het voorbije jaar bladnematoden hebt gehad, is het verstandig de hosta's een preventieve behandeling te geven:- Geef een 2% ZeroTol oplossing waarmee je de bodem doorweekt in het kroonstadium.
- Sproei met een 2% ZeroTol oplossing als de bladeren opkomen.
- Herhaal het sproeiproces 2 tot 3 keer met tussenpozen van een week, zeker niet meer.
Als er tijdens het groeiseizoen terug symptomen opduiken:
- Sproei dagelijks met ZeroTol gedurende drie opeenvolgende dagen.
- Deze behandeling mag je eens per maand herhalen indien er nieuwe symptomen blijven opduiken.
- In plaats van ZeroTol kan je een oplossing van 1,5 % Insecticidezeep gebruiken, zowel voor de bodem- als voor de bladbehandeling.
Biologische behandeling
Is op dit ogenblik nog in ontwikkeling.
Schaf alleen ziektevrije planten aan
- Dit mag dan al een eenvoudig advies lijken, het in de praktijk toepassen is heel wat anders, omdat de symptomen pas laat in het seizoen zichtbaar worden, en de meeste hosta's toch vroeger in het groeiseizoen worden aangeschaft.
- Dit geldt niet alleen voor hosta's, maar voor alle tuinplanten die je aankoopt.
Herten
Herten kunnen op een avond al je hosta's verorberen, enkel de stengels achterlatend als droeve getuigen.
Er is maar één oplossing voor dit probleem, en dat is ze buiten houden. Hiervoor heb je een extreem hoge omheining nodig, bewaakt door getrainde waakhonden.
Alle andere oplossingen (zoals hertenverjager, een bitter smakende chemische stof die op de bladeren gesproeid wordt; roofdierenurine; ...) kunnen een zeker resultaat geven, maar ze moeten opnieuw aangebracht worden na een paar regenbuien, en een hert dat echt uitgehongerd is zullen ze niet afschrikken.
