Introductie in de Systematiek
- Inleiding
- Terminologie - enkele basisbegrippen
- Hosta's, systematiek en taxonomie
- Welke visie op de systematiek volg ik ?
Inleiding
Ik ben alles behalve een expert in plantensystematiek, zelfs geen goed geïnformeerde amateur, maar voor mensen zoals ik, met een meer dan gemiddelde interesse in de soorten is een basiskennis van de plantensystematiek onontbeerlijk.
Hier gaan we dan ...
Terminologie - enkele basisbegrippen
Nomenclatuur
Alle soorten planten krijgen van de mens een officiële naam. Die naam laat ons toe te communiceren over een plantensoort, en geeft ons de zekerheid dat we het over dezelfde plant hebben.
De grondlegger van de naamgeving van planten zoals wij die nu kennen is Linnaeus. Hij introduceerde de binominale nomenclatuur (geslachtnaam + soortnaam).
Classificatie
Daarnaast is het van belang een classificatiesysteem te hebben waarin een soort is ingedeeld bij een bepaalde groep die ons iets vertelt (voorspelt) over hoe de soort er uitziet. Dit maakt het mogelijk om bijvoorbeeld een nieuwe hostasoort te identificeren als een hosta, ook al heeft zij nog geen naam gekregen. Bovendien kan de beschrijving kort blijven, want de groepskenmerken hoeven we niet bij elke soort van die groep opnieuw te beschrijven.
Ook hier was Linnaeus de pionier, maar intussen hebben we de Linnaeaanse systematiek achter ons gelaten. Hij ging er van uit dat alle soorten zoals ze voorkomen als zodanig zijn geschapen. Pas vanaf Charles Darwin en zijn evolutietheorie ontstond het idee dat soorten door evolutie zijn ontstaan. Sindsdien proberen we soorten te rangschikken naar de mate van verwantschap.
Taxonomie
Strikt genomen is taxonomie de bezigheid (en het resultaat) van het beschrijven, benoemen en in een classificatie onderbrengen van taxa (soorten, genera en hogere groeperingen)
Systematiek
Systematiek bestrijkt een groter terrein en behelst naast het classificeren ook de studie van de verwantschappen tussen populaties, soorten en hogere taxa. De studie van de biodiversiteit valt eveneens onder systematiek.
Fylogenetische systematiek
De fylogenetische systematiek probeert aan de hand van de studie van verwantschappen een stamboom (fylogenie) op te stellen die weergeeft hoe soorten evolutionair verwant zijn op basis van verschillende plantenkenmerken. Welke plantenkenmerken bestudeerd worden om verwantschap vast te stellen evolueert ook, omdat steeds meer nieuwe onderzoekstechnieken ontwikkeld worden. Daar waar men zich vroeger (noodgedwongen) enkel kon baseren op uiterlijke kenmerken, maakt men nu meer en meer gebruik van de genetische kenmerken.
Hosta's, systematiek en taxonomie
Taxonomie en systematiek zijn menselijke bezigheden, verschillende mensen met verschillende opvattingen. Het zijn geen exacte wetenschappen, hoezeer de wetenschappers ons ook van het tegendeel trachten te overtuigen. En hosta's in het bijzonder maken de zaak alleen maar complexer door hun genetische instabiliteit. Ze trekken zich niets aan van systematiek en taxonomie: zij groeien gewoon, en zijn vaak zeer moeilijk in vakjes onder te brengen.
Het is daarom heel normaal, en te verwachten, dat verschillende onderzoekers, op basis van dezelfde gegevens, komen tot verschillende conclusies. Waarom ?
-
Niet alle gegevens zijn gekend, en wetenschappers moeten vaak uitgaan van veronderstellingen.
-
Een voorbeeld: Over sommige planten is de opvatting dat ze vermoedelijk ontstaan zijn in tuinen. Het is evenwel ook mogelijk dat ze uit de natuur komen en van daaruit in de tuin terechtkwamen.
-
Dezelfde onderzoekresultaten kunnen op een verschillende manier geïnterpreteerd worden, wat leidt tot verschillende conclusies.
-
Een verschillende visie op systematiek.
Bijvoorbeeld: een onderzoeker ziet het aantal soorten liefst zo beperkt mogelijk, en hanteert een zo strikt mogelijke definitie van het begrip soort. Louter theoretisch is het zelfs mogelijk tot de conclusie te komen dat er slechts één soort hosta is.
Andere onderzoekers hanteren een minder beperkende, maar daarom nog niet identieke, definitie van wat een soort is. Het is in deze context onmogelijk de verschillende oplossingen te gaan beoordelen als "juist" of "fout". De oplossingen zijn gewoon "anders".
-
Menselijke trots: de onderzoeker is een mens - niets menselijks is hem vreemd. Wanneer hij/zij, na jaren van veldonderzoek en studie omtrent hosta's zijn eindbevindingen publiceert, wil hij dat deze conclusies door de internationale taxonomische gemeenschap aanvaard worden als "de waarheid", en wil hij zijn naam verbonden zien met de planten die hij onderzocht.
Met mijn beperkte kennis van systematiek en taxonomie zou het behoorlijk aanmatigend zijn wanneer ik uitspraken zou gaan doen over de waarde van verschillende visies.
Wat ik wel wil, is dat ik op eenvoudige wijze over de
nodige informatie kan beschikken via het internet, en dat een
systematiek algemeen aanvaard wordt.
Daarom blijf ik voorlopig bij de systematiek van W.G. Schmid, die
weliswaar een beetje voorbijgestreefd is, maar die op dit eigenste
ogenblik een volledige revisie ondergaat.
De systematiek van B. Zonneveld et al is waarschijnlijk wetenschappelijk meer up to date, maar de informatie is niet zo algemeen beschikbaar op het web, en zijn systeem wordt niet zo ruim geaccepteerd.
Wat voor mij ook een reden is om te kiezen voor de Schmid systematiek, is het feit dat Mr. Zonneveld een "lumper" is, iemand die vanuit zijn wetenschappelijke visie zoveel mogelijk oude namen verbant naar de synonymie en erg weinig soorten, variëteiten en forma behoudt, daar waar Mr. Schmid eerder een splitter is, die meer van de bestaande soorten behoudt.
Omdat mijn interesse in het geslacht Hosta zuiver horticultureel is, wil ik een onderscheid kunnen maken tussen planten van verschillende populaties in de natuur, zonder rekening te houden of ze tot dezelfde soort behoren of niet.